मोबाईल फोन एक अध्ययनाचे साधन

^eksckbZy Qksu* v/;;u v/;kiukps ,d lk/ku

izk- lat; iq- 'ksMekds]

ih-Ogh-Mh-Vh- f'k{k.k egkfo|ky;] eqacbZ- & 20-

E-mail ID : ucofed2@gmail.com

oxZ v/;kiuklkBh ra=Kkukpk mi;ksx eksB;k izek.kkr gksr vkgs- oxkZr m/oZf'klZ iz{ksidk,soth ,y-lh-Mh- izkstsDVj f'k{kd okijko;kl ykxys- v/;;u & v/;kiuklkBh lax.kd o baVjusVpk okij lq/nk f'k{kd izf'k{kd djko;kl ykxys vkgs- ;kpkp vFkZ f'k{kd izf'k{kd uouohu ra=Kkukpk fLodkj dj.ks o R;kpk mi;ksx dj.ks f'kdko;kl ykxyk- tl tls uouos ra=Kku fodflr Ogko;kl ykxys rs f'k{kd izf'k{kd okijko;kl ykxys- oxkZr lax.kd] ,y-lh-Mh- izkstsDVj] baVjusV okij.;kl dkgh e;kZnk ;ko;kl ykxys- mnk- HkkSfrd lqfo/kk] baVjusV dusD'ku] bysfDVªd dusD'ku b- R;keqGs okijrkauk vMp.kh fuekZ.k >kY;k-

vkt cktkjke/;s osxosxGs eksckbZy fnlrkr- dkexkjkiklqu rs fo|kFkhZ] f'k{kd izf'k{kdki;Zar gs eksckbZy okijrkauk fnlrs- ;kps dkj.k lgt gkrkG.ks o yodj laizs"k.k dj.ks lksbZps vkgs gs R;kps oSf'k"V; gks;- dks.krsgh ra=Kku vkys dh lksbZlkBh R;kpk okij gksow ykxrks- R;kpeqGs eksckbZy ra=Kku oxkZrlq/nk okijk;yk dkgh gjdr ukgh- ;kps dkj.k  ;kpk mi;ksx v/;;u & v/;kiuklkBh gksow 'kdrks Eg.kwu gk fopkj ;k fBdk.kh ekaMyk vkgs-

f'k{kd izf'k{k.kkr eksckbZy Qksupk mi;ksx dj.;kpk mn~ns'k-

1-   dk;Z{ke o ifj.kkedkjd v/;;u & v/;kiuklkBh lqfo/kk iqjfo.ks-

2-   fo|kFkhZ f'k{kd o f'k{kd izf'k{kdke/;s laizs{k.k ifj.kkedkjd ?kMowu vk.k.ks-

3-   v/;;u & v/;kiuklkBh eksckbZy Qksupk okij dj.;kl f'k{kd izf'k{kdkl izsj.kk ns.ks-

          ojhy mn~ns'k lk/; gksrkr dh ukgh gs c?k.;klkBh eksckbZypk mi;ksx usedk v/;;u & v/;kiuklkBh dksBs gksrks gs ikg.ks xjtsps vkgs- eksckbZypk okij [kkyhy dkj.kkalkBh gksrks-

1-    eksckbZy dWesÚ;kpk mi;ksx %&

          f'k{kd izf'k{k.kke/;s eksckbZy Qksupk okij dj.ks 'kD; >kys vkgs- eksckbZypk mi;ksx QDr ,d nqlÚ;ka'kh laidZ Bso.ks ,o<;kpiqjrs e;kZnhr jkghys ukgh- eksckbZypk mi;ksx lw{e v/;kiukr izR;kHkj.k ns.;kiklqqu rj vkn'kZ ikB nk[kfo.;klkBh gksow 'kdrks- ra=KkukP;k izxrhus eksckbZy Økarh >kyh vkgs- vkt izR;sd eksckbZy lIrjaxhr >kyk vkgs o loZlk/kkj.k eksckbZyyk lq/nk dWesjk vlrksp] R;keqgs vkn'kZ dkS'kY; ikBkph eksckbZy}kjs fufeZrh d:u nk[kfo.;kiklqu rj fo|kF;kZal izR;kHkj.k ns.;klkBh eksckbZypk okij djrk ;sbZy] dkj.k rks lgt fo|kFkhZ o f'k{kdkadMs miyC/k vlrks- mnk- lkaxko;kps >kY;kl iz'u dkS'kY;] Li"Vhdj.k dkS'kY; ?;k] tj fo|kFkhZ dkS'kY; oxkZleksj lknj djhr vlsy rj lgt 5 feuhVs R;kps jsdkWMhZax djrk ;srs o T;kauh  lknjhdj.k dsys R;kl R;kP;k mf.kok eksckbZyP;k}kjs nk[kfork ;sbZy- uksanh djko;kP;k Eg.kts dkgh e;kZnk ;sbZy- ijarq eksckbZy Qksu}kjs jsdkWMhZax okjaokj c?krk ;sbZy o izR;kFkj.k nsrk ;sbZy-

2-    OgkbZl jsdkWMhZaxpk okij %&

          vkrk loZ eksckbZye/;s OgkbZl jsdkWMhZax gh lqfo/kk vlrs ;kpk mi;ksx v/;;u&v/;kiukr djrk ;s.ks 'kD; vkgs- 'kD;rks okpu] Li"Vhdj.k gs dkS'kY; fodflr dj.;klkBh ákpk okij gksrks- Li"Vhdj.kkph Hkk"kk] okpukph xrh] Hkk"kspk ;ksX; okij gs lq/kkj.;klkBh gksow 'kdrks- eksckbZy lgt miyC/k vlY;keqGs cktqyk Bsowu fo|kF;kZauk dks.kR;k xks"Vh Li"V d:u lkaxko;kps vkgs] ;kps jsdkWMhZax d:u Lor%p R;kps izR;kFkj.k dj.ks lgt 'kD; gksrs- dfork okpu vlks dh] ukV; okpu ákpk ljko dj.;klkBh ;kpk okij gksow 'kdrks-

          oxkZr pky.kkjs v/;kiu dk;Z izHkkoh vlsyrj rs jsdkWMhZax d:u lkBfork ;srs- R;keqGs eksckbZy mi;qDrp vkgs-

3-    rkRdkG ,l-,e-,l- ikBfo.ks-

          eksckbZypk eksBk Qk;nk Eg.kts ,l-,e-,l- ikBfo.ks gks; ;kr tjh e;kZnk vlsy rjh laizs"k.k Qkj tyn xrhus djrk ;srs- fopkjkaph nsok.k&?ksok.k ákeqGs 'kD; vkgs- oxkZr ?ksrysyyh Vhi.ks ,l-,e-,l- P;k enrhus brjkauk ikBfork ;srs- gk eksBk Qk;nk vkgs- ,[kk|kyk dkgh lanHkZ ikfgts vkgs R;kaP;klkBh Qkj mi;ksxh vkgs-

4-    eksckbZye/khy baVjusVpk okij dj.ks-

          baVjuspk okij gk f'k{kdkauk ojnku Eg.kkos ykxsy] dkj.k dks.krsgh lanHkZ c?kko;kps >kY;kl eksckbZyP;k ek/;ekrqu  baVjusVpk mi;ksx djrk ;srks- iqohZ baVjusVpk okij djko;kpk Eg.kts lk;cj dWQse/;s tkos ykxr vlr- ijarq vkrk lk;cj dWQs vki.k Lor% ?ksowu fQjrks- usV ok;jysl vlY;keqGs R;kpk okij lgt djrk ;srks Eg.kwu rks f'k{kd o fo|kF;kZauk ojnku vkgs- ;kp ek/;ekrqu besy ikBfo.ks 'kD; vkgs- ,l-,e-,l- P;k e;kZnk y{kkr ?ksrY;koj bZesypk okij djrk ;srks-

5-    eksckbZy fMD'kujh-

          vkrk izR;sd eksckbZye/;s fMD'kujh vlrs gh fMD'kujh fo|kFkhZ f'k{kdkauk Qkjp egRokph vkgs- baxzth Hkk"kk o R;klkBh ykx.kkjs 'kCnkFkZ 'kks/k.;klkBh iqohZ tkM o eksB;k fMD'kujh okijkos ykxr vlr- ijarq vkrk gkrkr cl.kkjh fMD'kujh rqeP;k eksckbzyP;k :ikus rqeP;k toG vlrs- tks 'kCnkFkZ ikghts vkgs rks 'kCn fdiWMP;k lkgk¸;kus lgt 'kks/krk ;srks-

6-    eksckbZy dWyD;qysVj-

          lgt miyC/k gks.kkj dWyD;qysVj Eg.kts toG vlysyk eksckbzy gks;- vkdMseksM djko;kps vlY;kl iqohZ dWyD;qysVj 'kks/kkos ykxr vls i.k vkrk lgt eksckbZy miyC/k gksrks o vkiys dk;Z vMr ukgh- ,[kknh fdpdV vkdMseksM eksckbZyP;k enrhus djrk ;srs-

7-    izkstsDVj Eg.kwu okij-

          oxkZr ,y-lh-Mh- izkstsDVpk okij gksrkauk fnlrks- dkj.k R;k}kjs ih-ih-Vh- pk okij d:u v/;kiu & v/;;u dj.sk lksis tkrs- ijarq vkrk LikbZl eksckbZyus gh lqfo/kk R;kaP;k eksckbZye/;s miyC/k d:u fnyh vkgs- Eg.ktsp f'k{kd fo|kFkhZ eksckbZy izkstsDVj ?ksowu oxkZr miyC/k gksow 'kdrks-

          ojhy izek.ks cÚ;kp lqfo/k eksckbZye/;s vkgs R;kph ppkZ dj.ks] bFksrjh 'kD; ukgh- brj lqfo/kk lkaxko;kps >kY;kl dWysaMj] eksckbZy Vh-Ogh-] QksVks fOgoj] ,Q-,e- jsfMvks] fOgMhvks Iysvj] CY;q VwFk] eseks] Ldsp eseks] VkLd] LVkWiokWp] oYMZ DykWd] VkbZej bR;knh ák loZ lk/kkjk.k lWelax dkWchZ lkj[;k eksckbZye/;s fnlwu ;srkr] ;kpk mi;ksx tj f'k{kdkauh djko;kps Bjfoys rj fuf'prp djrk ;srs-

fu"d"kZ %

1-   eksckbZypk mi;ksx dWesjk] OgkbZl jsdkWMZoj ,l-,e-,l- ikBfo.ks] baVjusV lQhZax dj.ks]  fMD'kujh] dWyD;qysVj] izkstsDVj lkj[kk okij djrk ;sr vlY;keqGs ifj.kkedkjd v/;kiu v/;;u lqfo/kk iqjfo.ks 'kD; vkgs o R;kpk ifj.kke f'k{kd fo|kF;kZph dk;Z{kerk ok<fork ;srs-

2-   laizs"k.kklkBh eksckbZy lk/ku Eg.kwu okij vlsy rj R;kP;k oSf'k"V;keqGs laizs"k.k ifj.kkedkjd gksow 'kdrs] Eg.kwu R;kpk okij f'k{k.kke/;s gks.;kl dkgh gjdr ukgh-

3-   eksckbZye/;s osxosxG;k lqfo/kk vlY;keqGs rls dWysaMj] eksckbZy Vh-Ogh- dWesjk] OgkbZl jsdkWMZj] fMD'kujh] izkstsDV] Cy;q VwFk b- vlY;keqGs v/;;u] v/;kiu dj.;kl f'k{kd o fo|kF;kZal izsj.kk feGrs-