About Me

My photo
H 22 Indraprasth chs near pratiksha nagar bus depot sion, Maharashtra, India
अन्यायाची चीड यावी असा माझा स्वभाव आहे .मित्र करण्यापेक्षा टिकविणे अधिक आवडते.मी सध्या sndt university,pvdt college of education mumbai येथे प्राध्यापक म्हणून कार्य करतो.

Tuesday 18 October 2011

संकल्पना प्राप्ती प्रतिमान

izkLrkfod

,dnk ,d NksVk eqyxk [ksGrkuk fHkarhoj vkiVyk vkf.k jMk;yk ykxyk- Eg.kw ykxyk] ^^fHkarhyk ekj |k- frus eyk <dywu fnys-** ,sd.kkjs lkjs glys-

      NksV;kaph fHkarhfo’k;d ladYiuk Li’V ulY;kus lthokizek.ks frus <dyys v”kh R;kph letwr >kyh- i.k ,sd.kk&;k ekB;k O;Drhaph futhZo oLrwfo’k;d ladYiuk r;kj >kY;kus R;kauk eqykps mn~xkj xaerhnkj okVys-

      gk eqyxk eksBk gksbZy rlr”kh vuqHkokrwu R;kph futhZo oLrwckcrph ladYiuk Li’V gksr tkbZy- i.k loZp ladYiuk v”kk vuqHkokrwu r;kj gksr ukghr- iq’dG”kk ladYiuk “kkGsr iz;RuiwoZd f”kdokO;k ykxrkr- ;k ladYiuk Eg.kts useds dk;\ ladYiukaps izdkj dks.krs\ O;Drh ladYiuk d”kh izkIr djrs\ ladYiukaps izHkkoh v/;kiu dls djkos\ ;kpk fopkj ;k izdj.kkr vki.k dj.kkj vkgksr-
ladYiuk

euw ;kaP;k ers ^^brj ckcrhr fHkUu vl.kk&;k oLrw] ifjfLFkrh] ?kVukae/khy lkE; O;Dr dj.kkjh izfdz;k Eg.kts ladYiuk**

oLrw] ijhfLFkrh] ?kVukae/khy xq.k/kekZoj vk/kkjhr R;kapk cuoysyk xV Eg.kts ladYiuk- gRrh] llk] gfj.k] EgSl ;kaP;k vkdkjkr] jaxkr vkdkjekukr [kwip Qjd vkgsr- ijarw gs loZ izk.kh ouLihtU; inkFkkZapk vUu Eg.kwu Lohdkj djrkr- ;kp lkE;keqGs ^^”kkdkgkjh izk.kh** ;k xVkr vki.k R;kapk lekos”k djrks-

      ekal u [kkrk dsoG ouLirhaph ikus] QGs] Qqys] xor ;kaps lsou dj.kkjk llk gk izk.kh igkrks rsaOgk rks ^^”kkdkgkjh izk.kh** vkgs vlk vUo; ykorks- ekalkgkjh vFkok feJkgkjh is{kk R;kapk fHkUu xV cuorks- R;kpizek.ks ckgs:u u let.kk&;k xq.k/kekZcn~nygh vki.k vuqeku d: “kdrks dh tj llk gk “kkdkgkjh izk.kh vkgs rj R;kP;k rksaMkrhy nk<k piV;k vlrhy] lwGs ulrhy] ygku vkarMs [kwi tkLr ykac vlsy &&&&& Eg.ktsp fof”k’V mnkgj.kkis{kk R;kph ladYiuk vf/kd O;kid vlrs-
ladYIkukaps ewyHkwr ?kVd] xq.kfo”ks’k

izR;sd oLRkw] O;Drh vFkok ?kVusps vla[; xq.kfo”ks’k vlrkr- dks.krkgh izk.kh fopkjkr ?ksryk rj R;kpk vkdkj] :i] f”kaxs] “ksiwV b- vo;o] izk.;kaps olfrLFkku] vkgkjkph i/nrh] iqu:Riknukpk fo”ks’k v”kk vla[; xq.kfo”ks’kkaph ;knh djrk ;sbZy- oLrwe/;sgh frps ek/;e] vkdkj] jax] iksr] vkdkjeku] ?kM.k vls fofo/k xq.kfo”ks’k vlrkr-
      T;k xq.kfo”ks’kkaP;k vk/kkjs ladYiuk r;kj gksrs] R;k xq.kfo”ks’kkauk ladYiusps ^vko”;d xq.kfo”ks’k fdaok fud’kkRed xq.kfo”ks’k* vls Eg.krkr- rj ;kis{kk vU; xq.kfo”ks’k ladYiusP;k n`’Vhus egRokps ulrkr R;kauk ^vuko”;d xq.kfo”ks’k* Eg.krk ;srs- mnkgj.kkFkZ ek.kwl] maV] oVok?kwG] nsoeklk gs loZ lLru izk.kh vkgsr- lLru izk.kh ;k ladYiusr izk.;kaph eknh fiykauk tUe nsrs gk fud’kkRed fdaok vko”;d xq.kfo”ks’k vkgs- ;k loZ izk.;kaps vkdkj] vkgkj] olrhLFkku gs loZ vuko”;d xq.kfo”ks’k vkgsr- [kqphZ ;k oLrwr ,dk O;Drhyk tehuhiklwu mapkoj ikB Vsdwu cl.;kph lks; vl.ks gk vko”;d xq.kfo”ks’k vkgs- frps ek/;e] ik;kaph la[;k] gkr gs loZ vuko”;d xq.kfo”ks’k vkgsr-

      ladYiuk vkRelkn djrkuk dkghosGk vuko”;d xq.kfo”ks’kkaiSdh dkghauk O;Drh vko”;d xq.kfo”ks’k ekuw ykxrkr] R;krwup pqdhP;k ladYiuk n`< gksrkr-

      [kqphZyk pkj ik; vlrkr fdaok lLruizk.kh dsoG tfeuhojp jkgrkr ;k xSjletqrh ;k laHkzked xq.kfo”ks’kkaeqGs >kysY;k vlrkr-
xq.kfo”ks’k ewY;

tj ladYiuk jax] ykach vkdkj] ?kurk v”kk vko”;d xq.kfo”ks’kkaoj vk/kkfjr vlsy rj R;k xq.kfo”ka’kkaph ewY;lhekgh y{kkr ?;koh ykxrs- lQjpan xksylj o nksUgh cktwauh fdaphr piVs vlrs- dkgh lQjpans nzk{kkabrD;k ygku vkdkjkph fdaok rkacM;k HkksiG;kbrD;k eksB;k vkdkjkph ulrkr- R;keqGs lQjpankP;k vkdkjkps Lohdkj.kh; ewY; foLrkj Bjysyk vlrks- xko o “kgj ;kr loZ xkos o “kgjs ;kaph yksdla[;k leku ulrs- i.k “kgj dasOgk Eg.kkos ;klkBh yksdla[;spk ewY;foLrkj Bjysyk vlrks-
mnkgj.ks &
loZ fud’kkRed xq.kfo”ks’k Lohdkj.kh; ewY;kalg T;k mnkgj.kkr vlrhy rh R;k ladYiusph gksdkjkRed mnkgj.ks vlrkr- tjh ,[kkn;k vko”;d xq.kfo”ks’kkpk vHkko vlsy rjh rs ladYiusps udkjkRed mnkgj.k Bjrs-
layXu dksukae/;s rhu fud’kkRed xq.kfo”ks’k vkgsr &
& nksUgh dksukaph vkjaHkfcanw ,dp
& nksUgh dksukaph ,d Hkwtk lekbZd
& nksUgh dksukaps vkarjHkkx fofHkUu
      ojhyiSdh ,dk xq.kfo”ks’kkpk vHkko vlsy rjhgh rs nksu dksu layXu dksu Bj.kkj ukghr- [kkyhy vkd`rhaps fujh{k.k djk-











dzekad 1] 2 o 3 ;k vkd`rhrhy dksukaP;k tksMhr rhugh fud’kkRed xq.kfo”ks’k vkgsr] R;keqGs rh layXu dksukaph gksdkjkRed vFkok ;ksX; mnkgj.ks vkgsr- ;kmyV dza- 4 P;k dksukaP;k tksMhpk vkjaHkfcanw lkekbZd ukgh- vkd`rh 5 e/;s dksukaps vkarjHkkx fofHkUu ukghr- vkd`rh 6 e/;s nksUgh dksukauk lkekbZd Hkqtk ukgh- Eg.kwu vkd`rh 4]5]6 gh udkjkRed mnkgj.ks vkgsr Eg.ktsp R;kauk layXudksu Eg.krk ;s.kkj ukgh- dkj.k R;kaP;ke/;s vko”;d xq.kfo”ks’kkpk vHkko vkgs-
ladYiusps uko

oLrw] izfdz;k] ?kVuk oxSjsaps lkeku xq.kfo”ks’kkaoj vk/kkfjr oxhZdj.k d:u ,d xV r;kj dsY;koj R;kyk vki.k ts uko nsrks rsp ladYiusps uko vlrs- IkBkj] yksd”kkgh] cgqHkwtkd`rh] fo”ks’k.k] la;qx gh ladYiukaph ukosp vkgsr- uko dsoG ukokpk mYys[k dsyk rjh R;k ladYiusps loZ xq.kfo”ks’k nql&;k O;Drhyk letrkr- Lora= ukos ns.;keqGs ,d ladYiuk nql&;k ladYiusiklwu fHkUu vksG[krk ;srs-
     
egkjk’Vª cQZo`’Vh gksr ulY;keqGs R;krY;k lw{e vFkZNVk O;Dr dj.kkjh ukos ejkBh Hkk’ksr ukghr- oxSjslkBh cQZ gkp “kCn okijyk tkrks- fHkUu ukos miyC/k ulY;keqGs R;k fHkUu ladYiukgh vkiY;kyk letw “kdr ukghr- ,fLdeksaP;k Hkk’ksr lw{e Hksnkauqlkj cQkZlkBh fdR;sd ukos vkgsr-

O;k[;k &
ladYiusps loZ fud’kkRed vFkok vko”;d xq.kfo”ks’k ,df=rfjR;k lkax.kkjs fo/kku Eg.kts ladYiusph O;k[;k gks;- [kkyhy dkgh mnkgj.ks igk &

      ^^gfjrnzO;kP;k lgk¸;kus Lor%ps vUu LoRk% r;kj dj.kk&;k ouLirhauk Lo;aiks’kh ouLirh Eg.krkr-**

      ^^,dkp izrykrhy] ijLijkauk u Nsn.kk&;k js’kkauk lekarj js’kk Eg.krkr-**

      ^^leqnzlikVhiklwu mapkoj vlysyk foLr`r i.k likV Hkkx Eg.kts iBkj gks;-**
      vFkkZr loZp ladYiukaph O;k[;k useD;k “kCnkr ns.ks ek= “kD; gksr ukgh- dkgh ladYiuk O;kid vlrkr rj dkgh vewrZ vlrkr- mnkgj.kkFkZ fo|kihB gh ladYiuk brdh O;kid vkgs dh R;kph O;k[;k] v/;kiu] vH;kldze] inoh ns.;kps vf/kdkj] fu;e] dkekdkti/nrh] fo|kFkhZ] f”k{kd&& v”kk vla[; xq.kfo”ks’kkaph ,df=r FkksMD;kr uksan dj.ks dBh.k vkgs- rlsp dzkUrh gh vewrZ ladYiuk vlwu frP;k xq.kfo”ks’kkackcr laiw.kZ ,dokD;rk ukgh] R;keqGs frph ,deso O;k[;k ns.ks vo?kM vkgs-

      ek= “kkGsr f”kdoY;k tk.kk&;k “kkL=] xf.kr] O;kdj.k b-rhy cgqrsd ladYiukaP;k O;k[;k fnY;k tkrkr o fo|kF;kaZuk ;k O;k[;kaps uhV vkdyu >kys rjp ladYiuk letY;k vls Eg.krk ;srs-
ladYiusps izdkj

xq.kfo”ks’kkaP;k vk/kkjs ladYiukaps vusd izdkjs oxhZdj.k djrk ;srs-
ewRkZ o vewrZ ladYiuk & T;k ladYiusps xq.kfo”ks’k Kkusafnz;kauh fujh{k.;ktksxs vkgsr] rh ewrZ ladYiuk vlrs- orqGZ] iqLrd] la;qDr ikus] njh] jFk] bXyw ;k loZ ewrZ ladYiuk vkgsr-
     
T;k ladYiusps xq.kfo”ks’k Kkusafnz;kauh fujh{k.;ktksxs ulrkr R;k vewrZ ladYiuk vlrkr- jkx] o`Rrh] izkekf.kdi.kk] lkaLd`rhd ;k vewrZ ladYiuk vkgsr- ;k ladYiuk f”kdorkuk R;kps ifj.kkre lkaxkos ykxrhy-

Xkq.kfo”ks’kkaP;k ijLijlaca/kkaP;k vk/kkjs oxhZdj.k & czwuj ;k izdkjs oxhZdj.k djrks-

la;ksxh vFkok la;qDr ladYiuk &
,dkgwu tkLr xq.kfo”ks’kkaP;k la;ksxkus ladYiuk curs- fdVd gh ladYiuk letkowu nsrkuk ikBhpk d.kk ul.ks] “kjhj rhu Hkkxkaps vl.ks] lgk vFkok vkB ik;] laf/kikn v”kk fofo/k xq.k/kekZapk la;ksx djkok ykxsy- cgqfoHkkxh; HkkaMkjs gh ladYiuk lkaxrkuk ,dp bekjr] vusd foHkkx] vusd izdkjpk eky] [kjsnh&fodzh O;OkLFksps dsanzhdj.k ekyfodzh O;frjhDr brj lks;h&lqfo/kk v”kk fofo/k xq.kfo”ks’kkapk lekos”k dsY;k[ksjht ladYiuk iw.kZ gks.kkj ukgh- okGoaVh izns”k ;k ladYiusr okGwus O;kIr tehu] [kwjV;k ouLirh] ik.;kps vR;Yi izek.k vls vusd xq.kfo”ks’k lekfo’V vlrhy-

fu;ksxh vFkok fu;qDr ladYiuk &
;kr dkgh xq.kfo”ks’kkaps vfLrRo vlwu dkgh xq.kfo”ks’kkapk vHkko vlrks- mnkgj.kkFkZ vfdz;k”khy ok;w ;kr vU; ok;qaps loZ xq.k/keZ vlrkr- ijarw brj inkFkkZa”kh jklk;fud la;ksx gks.;kpk xq.kfo”ks’k ulrks- ewG la[;kauk LoRk% [ksjht vU; vo;o ulrks- viq’I ouLirhr Qqykapk vHkko vlrks-

laca/kkRed ladYiuk &
;k ladYiuk nql&;k ,[kk|k ladYius”kh fuxMhr vlrkr- mnkgj.kkFkZ] viR;kf”kok; vkbZ gh ladYiuk Li’V djrk ;s.kkj ukgh- egkcGs”oj mapkojps fBdk.k vkgs- i.k dks.kkis{kk map\ rj leqnzlikVhis{kk mapkoj vkgs- ;kpizdkjs tkM] xksjk] eksBk] ykac] egkx b- ladYiuk nql&;k ,[kk|k ladYiusP;k lgk¸;kus Li’V djrk ;srkr-
ladYiuk izkIrh izfreku

lS/nkfUrd ik”oZHkweh &
tsjkse czwuj o R;kaP;k lgdk&;kauh ladYiukaP;k v/;;uklanHkkZr dsysys iznh?kZ la”kks/ku ‘A Study of thinking’ ;k iqLrdkr lfoLrji.ks fnysys vkgs- R;kr rs Eg.krkr dh] vktwcktwP;k okrkoj.kkrhy izR;sd psrdkph tj vki.k Lora=i.ks uksan ?ksowu R;kyk izfrlkn nsr vlrks rj okrkoj.kkP;k fofo/krsewGs] xaqrkxqarheqGs vkiyh vxnh dBh.k fLFkrh >kyh vlrh ijarw oxhZdj.k vkf.k lkekU;hdj.k dj.;kph tkfrxr vkf.k lkoZf=d izo`Rrh izkIr vlY;keqGs vls gksr ukgh-
     
oxhZdj.kkeqGs vki.k vktwcktwP;k vla[; psrdkaps xV cuorks vkf.k ladYiuk r;kj djrks- ;k laiw.kZ xVkyk vki.k izfrlkn nsrks- ,[kk|k [kksyhr vusd [kqP;kZ] Vscys o ek.kls vkgsr vls vki.k Eg.krks rsaOgk rsFkhy vla[; psrdkaps gs rhu xV vki.k cufoys vkgsr- ladYiukaewGs ifjLFkhPkh xqarkxqar deh gksrs- lkrR;kus v/;;ukph xjt deh gksrs- izR;sd O;Drh vkiY;k laLd`rhuqlkj oxhZdj.kkps xV okijrs- tjh oxhZdj.kkpk vk”k; cnyr vlyk rjh ladYiuk r;kj gksrkuk leku fopkjizfdz;k okijyh tkrs- ladYiuk lk/;k vlksr dh xqarkxarhP;k R;kaP;kr leku ewyHkwr ?kVd vlrkr- ¼;k ewYkHkwr ?kVdkapk fopkj vki.k ;kvk/kh dsysyk vkgs-½
     
O;Drh vkiY;k vktwcktwP;k ?kVuk] oLrw oxSajsps fujh{k.k d:u] lkE; Hksnkapk fopkj d:u] mn~xeu izfdz;k oki:u oLrwaps xV djrs o R;krwu ladYiuk fufeZrh gksrp vlrs-
czwuj ladYiuk

ijarw czwuj ladYiuk fufeZrh o ladYiuk izkIrh ;kr Qjd djrks-
ladYiuk izkIrh Eg.kts ,[kk|k xVkrhy gksdkjkRed
mnkgj.kkaiklwu udkjkRed mnkgj.ks osxGh dj.kkjs fuf”pr
fud’kkRed xq.kfo”ks’k vki.k gksÅu “kks/kwu dk<.;kph izfdz;k-

tsaOgk v/;;udrkZ ,[kknh ladYiuk izkIr dj.;kpk iz;Ru djrks rsaOgk dks.krs xq.kfo”ks’k y{kkr ?;ko;kps o fdrh xq.kfo”ks’k ,dkosGh y{kkr ?;ko;kps ;kckcr rks dkgh fu.kZ; ?ksr vlrks- tj ladYiusckcr O;Drhps rkRiwjrs x`fgrd pqdhps Bjys rj rks x`ghrd cny.;kpk fu.kZ; ?ksrks- v”kkizdkjs ladYiukizkIrh gh vla[; fu.kZ;kaph ,d ekfydkp vlrs- T;k dzekus v/;;udrkZ fu.kZ; ?ksrks R;kyk fopkj dj.;kph i/nrh vls Eg.krk ;srs- czwuj o R;kaP;k lgdk&;kauh  fopkj dj.;kP;k ;k i/nrhaoj la”kks/ku d:u dks.kR;k i/nrh vf/kd izHkkoh Bjrkr ;kcn~ny fu’d’kZ fnysys vkgsr-

      “kkys; f”k{k.kkr vusd ladYiuk fo|kF;kaZuk f”kdkO;k ykxrkr- ladYiuk ;k fopkjizfdz;sph ewyHkwr lk/kus vkgsr- dkj.k ekuoh vUkqHkokaP;k la”ys’k.k&fo”ys’k.kklkBh ladYiukapk mi;ksx gksrks- fo’k;oLrwps vkdyu] laizs’k.k] Lej.k vkf.k ladze.kklkBhgh ladYiuk vko”;d Bjrkr- fo|kF;kZaps fofo/k fo’k;karhy vilaiknu fo|kF;kZaP;k ladYiuk ;ksX; ulY;keqGs >kysys vlrs- v/;kiukr ladYiusph dsoG O;k[;k lkafxryh xsY;kl ladYiusps vkdyu fo|kF;kaZauk gksr ukgh- ladYiusps loZ vko”;d] fud’kkRed xq.kfo”ks’k y{kkr ;s.;klkBh izkIr vuqHkokaoj ekfgrh izfdz;kdj.k d:u vFkZiw.kZ i/nrhus ekfgrhph ekaM.kh djkoh ykxrs- Eg.ktsp ladYiuk izkIrhlkBh iz;Ru djkos ykxrkr-

      ladYiukizkIrhr f”k{kd izR;{kjhR;k] ljG ljG ladYiusph O;k[;k f”kdor ukghr- rj fo|kFkhZ rh izkIr dj.;kpk iz;Ru djrkr- f”k{kdkus ladYiuk vk/khp fuf”pr dsysyh vlrs o R;koj vk/kkfjr gksdkjkRed rlsp udkjkRed mnkgj.ksgh fuf”pr dsysyh vlrkr- R;kaps fujh{k.k d:u izR;sdosGh fo|kFkhZ ladYiuslaca/kh dkgh vankt vFkok x`fgrds r;kj djrks vkf.k iq<hy mnkgj.kkarwu iMrkGk ?ksÅu rh x`fgrds Lohdkjrks fdaok QsVkGrks- ;k iz;Rukr v/;;udrkZ ladYiusps loZ fud’kkRed xq.kfo”ks’k vkRelkn djrks vkf.k R;kvk/kkjs ladYiusph O;k[;kgh cuow “kdrks-
izfrekukph mfn~’Vs

v/;kiuh; ifj.kke
ladYiuk
izkIrh
izfreku
iksf’kr ifj.kke
1-    ladYiusP;k Lo:ikps vkdyu
2-    fof”k’V ladYiusPkh izkIrh
3-    ladYiuizkIrhp;k pkaxY;k fopkji/nrhaPkh ekfgrh
4-    mn~xkeh fopkj i/nrhpk fodkl
1-      Ik;kZ;h n`’Vhdksukacn~ny tk.kho
2-      rkfdZr vuqekukckcr laosnu{kerk
3-      fofo/krscn~ny lfg’.kwrk





izfrekukps izdkj

ladYiuk izkIrhlkBh ladYiusph gksdkjkRed vkf.k udkjkRed mnkgj.ks lknj dsyh tkrkr- R;k vk/kkjs fo|kFkhZ ladYiusckcrP;k ifjdYiuk ekaMrkr- ;k ifjdYiuk iq<hy mnkgj.kkaP;k lgk¸;kus LohdkjY;k tkrkr vFkok QsVkGY;k tkrkr- ladYiusph gksdkjkRed o udkjkRed mnkgj.ks lknj dj.;kpk dze vkf.k i/nrh ;kuqlkj izfrekukps rhu izdkj iMrkr rs iq<hyizek.ks &
& Lohdkj vfHkeq[k izfreku
& fuoM vfHkeq[k izfreku
& vla?kVhr lkfgR; izfreku  
     
Lohdkj vfHkew[k izfrekukr f”k{kd gksdkjkRed vkf.k udkjkRed mnkgj.ks dzekdzekus ,d&,d ;k izdkjs lknj djrks-  f”kok; lknj dsysY;k mnkgj.kkauk rh gksdkjkRed vkgsr dh udkjkRed ;kaps f”k’kZd fnysys vlrs] vFkok gksdkjkRed @  udkjkRed ;kaiSdh dks.kR;k izdkjps mnkgj.k vkgs gs lkafxrys tkrs- fo|kFkhZ ;k lknj dsY;k tk.kk&;k mnkgj.kkaP;k vk/kkjs ifjdYiuk ekaMwu rh vf/kd mnkgj.kkaP;k lgk¸;kus iMrkGwu ikgrkr- ;k izfrekukr ladYiukaP;k fofo/k gksdkjkRed @ udkjkRed mnkgj.kkaPkk dze yko.ks] R;kaph ;ksX; izdkjs ekaM.kh] rh iwoZfu;ksftr dzek.ks lknj dj.ks ;k loZ ckcrhar f”k{kdkaph egRokph Hkwfedk vlrs- ;kr fo|kF;kZuk mnkgj.k fuoMhps LokRak«; ulrs- dsoG lknj dsYksY;k ekfgrhpk vFkZ yko.ks] ifjdYiuk iMrkG.ks ;klkBh e;kZfnr Lokra«; vlrs-
     
fuoM vfHkeq[k izfrekukr loZ gksdjkRed o udkjkRed mnkgj.ks ,dnep ljfelG d:u lknj dsyh tkrkr- mnkgj.k gksdkjkRed vkgs dh udkjkRed ;kph “kh’kZds fnysyh ulrkr- R;keqGs v/;;u lkfgR; fuoM.ks] ekaM.kh ;kckcr fo|kF;kZaph Hkwfedk egRokph vlrs- fo|kFkhZ vkiY;k ifjdYiuk o fopkji/nrhuqlkj mnkgj.kkaph fuoM djrks Eg.ktsp mnkgj.kkapk dze yofpd vlrks- fo|kF;kZauk mnkgj.kkaph fuoM vkf.k ekfgrhpk vFkZ yko.ks ;k nksUghaps Lokra«; vlY;keqGs vkiY;k ifjdYiukaph Rofjr iMrkG.kh dj.;klkBh tkLrhrtkLr ekfgrh iqjfo.kk&;k mnkgj.kkaph fuoM R;kauk djrk ;srs o ladYiuk yodj izkIr gks.;kph “kD;rk vlrs-

      vla?kVhr lkfgR; izfrekukr lk/kulkexzh fof”k’V dzekus] i/nrhus lknj dsysyh ulrs- Eg.ktsp frljk izdkj nSuafnu thoukr vuqHkok;yk feGrks-

      “kkys; v/;kiukr mi;qDr v”kk ifgY;k nksu izdkjP;k izfrekukapk inca/k vkrk ikgw &

izfrekukapk inca/k @ ik;&;k

ekfgrhps izLrqrhdj.k vkf.k ladYiuk vksG[k.ks &
;k ik;jh lanHkkZr izfreku izdkjkaP;k f”k{kd&fo|kFkhZ vkarjfdz;k Lora=i.ks fnY;k vkgsr-
Lohdkj vfHkeq[k izfreku
fuoM vfHkeq[k izfreku
v½ f”k{kd gks; ukgh v”kh “kh’kZds ykoysyh mnkgj.ks ,dkosGh ,d ;kizek.ks izLrqr djrkr-
c½ fo|kFkhZ gksdkjkRed o udkjkRed mnkgj.kkaP;k xq.koSf”k’V;kaph rqyuk djrkr-
d½ fo|kFkhZ ladaYiuslaca/kh ifjdYiuk r;kj d:u izLrwr dsY;k tk.kk&;k mnkgj.kkaP;k lgk¸;kus iMrkGrkr-
M½ ladYiusps uko f”k{kd lkaxrkr-
bZ½ vko”;d xq.kfo”ks’k Yk{kkr ?ksÅu O;k[;k cufo.;kpk iz;Ru fo|kFkhZ djrkr-
v½ f”k{kd dks.krsgh “kh’kZd ul.kkjh loZ mnkgj.ks ,dne fo|kF;kZaleksj izLrwr djrkr-
c½ fo|kFkhZ R;k mnkgj.kkaiSdh o izlaxh LoRk%ph dkgh mnkgj.ks “kks/k.;kpk iz;Ru djrkr-
d½ fo|kFkhZ ifjdYiuk r;kj d:u R;kaph iMrkG.kh djrkr-
M½ ladYiusps uko f”k{kd lkaxrkr-
bZ½ vko”;d xq.kfo”ks’k Yk{kkr ?ksowu O;k[;k cufo.;kpk iz;Ru fo|kFkhZ djrkr- 
ladYiuk izkIRkhph ijh{kk

·       fo|kFkhZ “kh’kZd u ykoysyh vf/kd mnkgj.ks gksdjkRed vkgsr dh udkjkRed gs vksG[krkr-
·       fo|kFkhZ LoRk%ph uoh mnkgj.ks lqpforkr-

fopkji/nrhps fo”ys’k.k &
v½ fo|kFkhZ vkiY;k fopkjizfdz;sps o.kZu djrkr-
c½ xq.kfo”ks’k vkf.k ifjdYiukaP;k useD;k Hkwfedsckcr ppkZ djrkr-
d½ ifjdYiukaps izdkj vkf.k la[;k ;kckcr ppkZ djrkr-
M½ f”k{kd fopkji/nrhaps ewY;ekiu djrkr-

      fopkj i/nrhP;k fo”ys’k.kkr ladYiuk izkIrhuarj f”k{kd fo|kF;kaZuk iz”u fopkjrkr- mnkgj.kkFkZ &
Ø & ifgys gksdkjkRed] udkjkRed mnkgj.k ikfgY;koj R;kps dks.krs
xq.kfo”ks’k Yk{kkr ?ksrys\
Ø & ;k xq.kfo”ks’kkaP;k vk/kkjs izFke ladYiuscn~nyph dks.krh ifjdYiuk
eukr r;kj >kyh gksrh\
Ø & gh ifjdYiuk d”kh iMrkGyh\
Ø & ifjdYiuk cnykoh ykxyh dk\ dks.kR;k mnkgj.kkeqGs ifjdYiuk cnykoh ykxyh\
Ø & ifjdYiuk pqdhPkh vlY;kl R;krhy fopkjkrhy dks.krh =qVh Yk{kkr vkyh\
Ø & brjkaps vUkqHko ,sdY;koj fopkji/nrhckcr uos dk; letys\

Lkekftd O;oLFkk

ladYiuk izkIrh izfreku okij.;kiwohZ f”k{kdkyk ladYiusph fuoM djkoh ykxrs- izFkeRk% rh ladYiuk vkgs fdaok ukgh gs iMrkGwu igkos ykxrs- ,[kkns fof”k’V mnkgj.k Eg.kts ladYiuk vkgs fadaok ukgh gs iMrkGwu igkos ykxrs- ,[kkns fof”k’V mnkgj.k Eg.kts ladYiuk uOgs- mnkg.kkFkZ vfer gs ,dk eqykps uko vkgs- vfer gh ladYiuk ukgh- eqyxk ;k ladYiusps rs mnkgj.k vkgs- rlsp ,[kknh ?kVuk HkwrdkGkr vFkok orZekudkGkr ,dnkp ?kMrs- ijarw ;k ,dk ?kVusP;k vk/kkjs vkiY;kyk vankt cka/krk ;sr ukgh] ufou vuqeku dk<rk ;sr ukgh- mnkgj.kkFkZ 1947 lkyh Hkkjr Lora= >kyk gh oLrwfLFkrh >kyh- rh ladYiuk ukgh-

      ladYiusP;k fuoMhuarj v/;iuklkBh v/;;u lkfgR; teokos ykxsy- R;kr oLrw] fp=s] vkd`rh vFkok “kkfCnd etdqjkP;k Lo:ikr gkdkjkFkhZ o udkjkFkhZ mnkgj.ks teokoh ykxrkr- lk/kkj.kr% 6 rs 8 gkdkjkRed o frrdhp udkjkRed mnkgj.ks vl.ks mi;qDr Bjrs- gksdkjkRed loZ mnkgj.kkr fud’kkRed v”kk loZ xq.kfo”ks’kkapk lekos”k vlyk ikfgts- ek= loZ mnkgj.ks ,dlkj[kh u ?ksrk R;krhy vU; xq.kfo”ks’kkr Qjd vlkok R;keqGs vko”;d o vuko”;d xq.kfo”ks’k “kks/k.;kpk ljko fo|kF;kZauk nsrk ;srks-

      udkjkRed mnkgj.ks r;kj djrkuk R;kr ,d vFkok vf/kd xq.kfo”ks’kkapk vHkko vlyk ikfgts- ladYiusr 3&4 vko”;d fud’kkRed xq.kfo”ks’k lekfo’V vlrhy rj izR;sd mnkgj.kkr fHkUu&fHkUu xq.kfo”ks’kkapk vHkko Bsokok- R;keqGs loZ fud’kkRed xq.kfo”ks’k Yk{kkr ;s.;kl enr gksrs- rlsp udkjkRed o gksdkjkRed mnkgj.kkr laHkzked xq.kfo”ks’k ;srhy ;kps iz;Ru djkosr-
      ^fuoM vfHkeqq[k izfreku* okijk;ps vlsy rj loZ mnkgj.ks ,dne lknj dj.;kP;k n`’Vhus vko”;d O;oLFkk djkoh ykxsy- rj Lohdkj vfHkeq[k izfreku okijrkuk gksdkjkRed o udkjkRed mnkgj.ks lknj dj.;kpk dze fuf”pr djkok ykxsy-

      mnkgj.kkaP;k izLrqrhuarj f”k{kdkph Hkqfedk eq[;Rk% fujh{kdkph vkgs- fo|kFkhZ ;ksX; fn”ksus fopkj djrkuk uk gs igkos- t:j okVY;kl ;ksX; fn”kslkBh lqpdkapk mi;ksx djkok- vko”;drk okVY;kl vf/kd mnkgj.ks ns.;kph r;kjh goh-
ladYiukizkIrh izfrekukps oxkZ/;kiukr mi;kstu

      ;k izfrekukpk mi;ksx oxkZ/;kiukr vusd gsrwalkBh djrk ;srks- fof”k’V uohu ladYiuk f”kdo.;klkBh mi;ksx gksrksp- R;kpcjkscj dkghosGk ladYiusps uko o ,[kkns mnkgj.k fo|kF;kZauk ifjphr vlsy rjh xq.kfo”ks’k ;ksX; izdkjs ekfgr ulrkr- v”kkosGh udkjkRed mnkgj.kkapk mi;ksx d:u o fHkUu gksdkjkRed mnkgj.ks oki:u rs xq.kfo”ks’k y{kkr vk.kwu nsrk ;srkr- dkghosGk ladYiuk f”kdo.ks ;kcjkscjp mn~xkeh i/nrhus fopkj djk;yk f”kdo.ks] lkE;&Hksn “kks/kk;yk f”kdfo.ks gk gsrw vlsy rj eqykaP;k fopkjizfdz;sP;k i`FkDdj.kkP;k ppsZoj Hkj nsrk ;srks-

      ladYiuk izkIrh izfreku loZ o;kP;k fo|kF;kZadfjrk mi;qDr B: “kdsy- QDr ladYiusPkk vk”k;] IkzLrwr dj.;kP;k mnkgj.kkaps Lo:I cnysy- mnkgj.kkFkZ vxnh iqoZizkFkehd voLFksrhy fo|kF;kaZuk lq/nk izR;{k oLrw o d`rhaP;k lgk¸;kus rjax.kkjs inkFkZ] xksy] Hkkth ;k lkj[;k ladYiuk f”kdork ;srhy- izkFkfed “kkGsr Hkwferhy izkFkfed vkdkj] lela[;k] typj] cksV ;kalkj[;k ladYiuk vkd`rh @ d`rh ;kvk/kkjs f”kdork ;srhy-

      dkgh ladYiuk Qkj xqarkxqarhP;k vkf.k xq.kfo”ks’kkaph fuf”prh ul.kk&;k vlrkr- yksd”kkgh] lektokn] dzkUrh] dRkZO;] /keZ v”kklkj[;k ladYiuklanHkkZr fHkUu O;Drhauh ykoysyh fHkUu vFkZ] R;k lanHkkZrys izlax v”kh o.kZukRed mnkgj.ks leksj Bso.ks vko”;d Bjsy-

      izfreku oxkZr okij.;kiqohZ fo|kF;kZauk izFke ladYiusP;k Lo:ikfo’k;hph rlsp fo|kF;kZadMwu visf{kr d`rhaph ekfgrh |koh ykxsy o R;kapk FkksMk ljko d:u ?;kok ykxsy- [kkyh ,d uewuk mnkgj.k fnysys vkgs %&
      ^^rqEgh la[;k fdaok oLrw eukr /k:u rqeP;k fe=eSf=.khauk rh vksG[kk;ph vlk [ksG [ksGyk vlky- vkt eh rqEgkayk ,d ;knh dzekus nk[ko.kkj vkgs- rh izk.;kaph ;knh dkGthiqoZd okpk- R;krhy gksdkjkRed mnkgj.ks ;k[kkyh fyfgysY;k izk.;kae/;s dkgh fof”k’V lkj[ksi.kk vlsy tks udkjkRed mnkgj.kkr vl.kkj ukgh- eh dks.krk lkj[ksi.kk eukr /kjyk gs rqEgh “kks/kk;ps vkgs- rqeps vankt uksanor tk o iq<P;k lknj dsYksY;k mnkgj.kkaP;k lgk¸;kus rs iMrkGk- rqaEgkyk [kk=h >kY;koj eyk vankt lkaxk-**
lknj dsysyh      gksdkjkRed mnkgj.ks    udkjkRed mnkgj.ks
1-    xk;                  flag 
2-    “ksGh                 lki
3-    ?kksMk                 dksYgk
4-    dq=k                 vLoy
5-    xk<o                ftjkQ
6-    ekatj                 ykaMxk

fo|kFkhZ izFker% “kkdkgkjh] lqGs ul.kkjs izk.kh] fgaL= ul.kkjs] mi;qDr] nq/k ns.kkjs] oxSjs o ikGho vkgsr v”kk ifjdYiuk lqpor tkrkr- iq<P;k iq<P;k mnkgj.kkrwu vk/khP;k ifjdYiuk deh gksr tkÅu gksdkjkRed xVkrhy izk.kh ikGho vkgsr ;k fu’d’kkZi;Zar fo|kFkhZ ;srkr- R;kuarj fo|kF;kZaps y{k os/kk gh gksdkjkRed xVkps gs loZ izk.kh jax] vkdkj] maph] vkgkj] ekuokyk gks.kkjs mi;ksx ;k n`’Vhdksujrwu [kwi fHkUu vkgsr- rjhgh ikGho izk.kh ;k ,dk lkj[ksi.kkP;k vk/kkjs vki.k R;kapk ,d xV cuoyk- v”kkizdkjs fHkUu oLrwrys lkE; “kks/k.;kph ekufld izfdz;k Eg.kts ladYiuk “kks/k.ks-  

No comments:

Post a Comment